Το νερό είναι ζωή, το νερό είναι τροφή. Μην ξεχνάτε κανέναν… Με αυτό το μότο, η Παγκόσμια Ημέρα Τροφίμων, μας υπενθυμίζει τον σημαντικό ρόλο του νερού στη ζωή μας… Και η Δρ. Ελένη Π. Ανδρέου, η πρόεδρος του Συνδέσμου Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου, μας ενημερώνει σφαιρικά για τον υγρό θησαυρό της διατροφής μας.

Η Παγκόσμια Ημέρα Τροφίμων (ΠΗΤ-World Food Day), είναι μια από τις γνωστότερες ημέρες του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 16 Οκτωβρίου, με πολλαπλές εκδηλώσεις και δραστηριότητες σε περισσότερες από 150 χώρες. Αποτελεί άριστη ευκαιρία για παγκόσμια ευαισθητοποίηση και ανάληψη δράσεων για εκείνους που υποφέρουν από την πείνα και για την ανάγκη εξασφάλισης υγιεινής διατροφής για όλους.

Το νερό είναι ζωή, το νερό είναι τροφή. Μην αφήνετε κανέναν πίσω 

Το νερό είναι απαραίτητο για τη ζωή πάνω στη Γη. Καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας της Γης – 71%, αποτελεί πάνω από το 50% του σώματός μας, παράγει την τροφή μας και υποστηρίζει τα μέσα διαβίωσης. Αλλά αυτός ο πολύτιμος πόρος δεν είναι άπειρος και πρέπει να σταματήσουμε να τον θεωρούμε δεδομένο. Αυτό που τρώμε και ο τρόπος με τον οποίο παράγονται τα τρόφιμα επηρεάζουν το νερό. Μαζί, μπορούμε να αναλάβουμε δράση για το νερό και τα τρόφιμα, να κάνουμε αλλαγές για να αποτρέψουμε την σπατάλη του νερού.Μόνο το 2,5% του νερού είναι φρέσκο, κατάλληλο για πόση, γεωργία και τις περισσότερες βιομηχανικές χρήσεις. Το νερό αποτελεί κινητήρια δύναμη για τους ανθρώπους, τις οικονομίες και τη φύση και το θεμέλιο της τροφής μας. Πράγματι, η γεωργία αντιπροσωπεύει το 72% των παγκόσμιων αντλήσεων γλυκού νερού, αλλά όπως όλοι οι φυσικοί πόροι, το γλυκό νερό δεν είναι άπειρο.

Η ταχεία αύξηση του πληθυσμού, η αστικοποίηση, η οικονομική ανάπτυξη και η κλιματική αλλαγή θέτουν τους υδάτινους πόρους του πλανήτη υπό αυξανόμενη πίεση. Ταυτόχρονα, οι πόροι γλυκού νερού ανά άτομο έχουν μειωθεί κατά 20% τις τελευταίες δεκαετίες και η διαθεσιμότητα και η ποιότητα του νερού επιδεινώνονται γρήγορα λόγω δεκαετιών κακής χρήσης και διαχείρισης, υπεράντλησης υπόγειων υδάτων, ρύπανσης και κλιματικής αλλαγής. Κινδυνεύουμε να αντλήσουμε  αυτόν τον πολύτιμο πόρο σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Σήμερα, 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε χώρες με λειψυδρία.

Πολλοί μικροκαλλιεργητές αγωνίζονται να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες, ιδιαίτερα οι γυναίκες, οι αυτόχθονες πληθυσμοί, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες. Ο ανταγωνισμός για αυτόν τον ανεκτίμητο πόρο αυξάνεται καθώς η λειψυδρία γίνεται μια ολοένα αυξανόμενη αιτία συγκρούσεων. Περίπου 600 εκατομμύρια άνθρωποι που εξαρτώνται, τουλάχιστον εν μέρει, από τα υδρόβια συστήματα διατροφής για τα προς το ζην υφίστανται τις επιπτώσεις της ρύπανσης, της υποβάθμισης των οικοσυστημάτων, των μη βιώσιμων πρακτικών και της κλιματικής αλλαγής.

Τρόποι περιορισμού της σπατάλης του νερού σε σχέση με το φαγητό.

Η περιορισμός της σπατάλης του νερού στην παραγωγή, προετοιμασία και χρήση του φαγητού είναι σημαντικός για την εξοικονόμηση νερού και τη διατήρηση των υδάτινων πόρων. Εδώ είναι μερικοί τρόποι για να επιτύχετε αυτόν τον στόχο:

♦ Επιλέξτε τοπικά και εποχιακά προϊόντα: Επιλέγοντας τρόφιμα που καλλιεργούνται τοπικά και σε εποχή, συνεισφέρετε στη μείωση της σπατάλης νερού που σχετίζεται με τη μεταφορά τροφίμων από μακρινές περιοχές.

♦ Χρησιμοποιείτε την ελάχιστη ποσότητα νερού για το μαγείρεμα: Στο μαγείρεμα, χρησιμοποιείτε την ελάχιστη ποσότητα νερού που χρειάζεστε. Προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε καλυμμένα σκεύη για να διατηρείτε τη θερμότητα και να επιτρέπετε το μαγείρεμα με λιγότερο νερό.

♦ Κάντε αποτελεσματική χρήση του νερού που χρησιμοποιείτε για το μαγείρεμα: Αν μαγειρεύετε λαχανικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το νερό όπου βράσατε τα λαχανικά σας, για να φτιάξετε μια σούπα ή σάλτσα, αντί να το αφήσετε να πάει χαμένο.

♦ Πρακτικές ποτίσματος των φυτικών υλικών: Κατά το πλύσιμο των φρούτων και λαχανικών, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα μπολ ή τη γούρνα σας για να καθαρίσετε τα προϊόντα, μειώνοντας έτσι την ποσότητα νερού που χρησιμοποιείτε.

♦ Ανακυκλώστε το νερό: Μπορείτε να ανακυκλώνετε το νερό που χρησιμοποιείτε για τον πλύσιμο των λαχανικών για να ποτίσετε τον κήπο ή τα φυτά.

♦ Είστε επιλεκτικοί με τον τρόπο που τρώτε: Αναλογιστείτε τον τρόπο με τον οποίο τρώτε και προσπαθήστε να μην πετάτε φαγητό. Η σπατάλη τροφίμων σημαίνει και σπατάλη του νερού που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή τους.

♦ Ενημερωθείτε για την κατανάλωση νερού στη διατροφή: Ερευνήστε πόσο νερό χρησιμοποιείται για την παραγωγή διάφορων τροφίμων και επιλέξτε τρόφιμα που απαιτούν λιγότερο νερό.

Με αυτούς τους τρόπους, μπορείτε να συμβάλετε κι εσείς στον περιορισμό της σπατάλης του νερού στην παραγωγή, προετοιμασία και χρήση του φαγητού σας.

Πόσο νερό πρέπει να καταναλώνουμε

Δεδομένου λοιπόν ότι το σώμα μας είναι ουσιαστικά μια… πηγή νερού, πόσο χρειαζόμαστε καθημερινά για να διατηρούμε την υγεία μας καλή; Η ακριβής ποσότητα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, σύμφωνα με το Βρετανικό Ίδρυμα Διατροφής (BNF). Τέτοιοι παράγοντες είναι η ηλικία, το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας, η εφίδρωση και οι καιρικές συνθήκες (περιβαλλοντική θερμοκρασία, υγρασία). Ένας γενικός κανόνας είναι να καταναλώνουμε 6-8 ποτήρια υγρών την ημέρα. Όταν όμως κάνει ζέστη ή αν κάποιος γυμνάζεται ή κάνει βαριά χειρωνακτική εργασία, χρειάζεται περισσότερο νερό.Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η μέση γυναίκα χρειάζεται περίπου 2- 2,7 λίτρα υγρά την ημέρα και ο μέσος άνδρας 2,5-3,7. Ωστόσο οι ποσότητες αυτές το καλοκαίρι πρέπει να είναι αυξημένες κατά περίπου 1 λίτρο (λόγω ζέστης και αυξημένης εφίδρωσης). Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι θα πίνουμε 3-3,5 λίτρα νερό κάθε μέρα. Έρευνες  έχουν δείξει ότι στην ημερήσια διατροφή μας το νερό που λαμβάνουμε προέρχεται:

• Κατά 20-25% από στερεά τρόφιμα.
• Κατά 50% από πόσιμο νερό.
• Κατά 25-30% από άλλα ροφήματα (π.χ. καφές, τσάι, αναψυκτικά, χυμοί).

Τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά, π.χ., έχουν μέση περιεκτικότητα σε νερό 80-95%, το τυρί 40-60%, τα βρασμένα ζυμαρικά 75-85%.

Μήπως είστε αφυδατωμένοι;

Η αφυδάτωση εκδηλώνεται όταν χάνουμε νερό σε ποσοστό που αντιστοιχεί στο 1-10% του σωματικού βάρους. Στο 1% οι νοητικές επιδόσεις και ο συντονισμός των κινήσεων αρχίζουν να διαταράσσονται, αλλά εμείς δεν έχουμε καν εκδηλώσει αίσθημα δίψας. Όταν η αφυδάτωση φθάσει στο 2-3% του σωματικού βάρους, διψάμε και μπορεί να έχουμε άλλα συμπτώματα όπως: Κούραση, αδυναμία εκτέλεσης χειρωνακτικών δραστηριοτήτων, αδυναμία συγκέντρωσης και πονοκέφαλο.

Η σοβαρή αφυδάτωση φθάνει στην απώλεια έως και του 8-10% του σωματικού βάρους. Μπορεί να συμβεί σε ακραίες συνθήκες άσκησης, υψηλής θερμοκρασίας ή νόσου και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στον θάνατο. Η αφυδάτωση μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επικίνδυνη για τα νήπια, τα μικρά παιδιά, τους ηλικιωμένους και τους χρονίως πάσχοντες.

Μην διψάσετε για να πιείτε νερό

Δεδομένου, λοιπόν, ότι το αίσθημα της δίψας δημιουργείται αφού έχει αρχίσει η αφυδάτωση, μην περιμένετε να διψάσετε για να πιείτε νερό. Η σύσταση αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική τις μέρες με καύσωνα, καθώς και για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Αν όμως πάσχετε από οποιοδήποτε χρόνιο πρόβλημα υγείας,  ο γιατρός και ο εξιδεικευμένος διαιτολόγος  μπορεί να καθορίσει πόσα υγρά χρειάζεστε.

ΠΗΓΗ: EFSA (2010) Scientific Opinion on Dietary Reference Values for water

Για τον Σύνδεσμο Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου:

Δρ. Ελένη Π. Ανδρέου, RDΝ, LD

Κλινική Διαιτολόγος

Πρόεδρος Συ.Δι.Κυ.