Μπορεί η λέξη λυκοπένιο να μην σου λέει τίποτα απολύτως. Όταν όμως, έχεις μπροστά σου τις λαχταριστές, ολοκόκκινες ντομάτες, τις καταβροχθίζεις μετά… μανίας! Μάθε λοιπόν, ότι οι αγαπημένες σου ντομάτες, αλλά και το καρπούζι, η γκουάβα και άλλα τόσα κόκκινα φρούτα και λαχανικά οφείλουν το χρώμα τους σ’ αυτή τη θαυματουργή ουσία: Το λυκοπένιο. Η Κλινική Διαιτολόγος Ελένη Π. Ανδρέου, θα σου εξηγήσει πιο κάτω όλα τα πολύτιμα συστατικά της… 

Πληροφοριακά θα πρέπει να ξέρεις ότι το λυκοπένιο αποτελεί μέρος της οικογένειας των καροτενοειδών ουσιών (είναι το κύριο καροτενοειδές στο ανθρώπινο πλάσμα), οι οποίες δεν είναι δυνατόν να κατασκευαστούν από τον ανθρώπινο οργανισμό. Το λυκοπένιο λοιπόν, είναι συγγενής της πιο γνωστής β-καροτίνης. Μάλιστα, πολλές από τις πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι μερικά από τα οφέλη που αποδόθηκαν στη β-καροτίνη, απορρέουν στην πραγματικότητα από το λυκοπένιο. Παρουσιάζεται σε μεγαλύτερες ποσότητες στον ανθρώπινο οργανισμό, γεγονός που υποδηλώνει τη σημαντική βιολογική του αξία για το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα και επιτρέπει στο σώμα να αναπτύξει αντιοξειδωτική δραστηριότητα εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, που δημιουργούνται φυσιολογικά κατά τον μεταβολισμό των κυττάρων.

Τα επίπεδα του λυκοπενίου επηρεάζονται από πολλούς βιολογικούς παράγοντες και από τον τρόπο της ζωής μας. Εξαιτίας της λιπόφιλης φύσης του συγκεντρώνεται σε μικρής έντασης και πολύ μικρής έντασης λιποπρωτεΐνες του ορού. Επίσης συγκεντρώνεται στα επινεφρίδια, στο συκώτι, στους όρχεις και στον προστάτη. Παρόλα αυτά, σε αντίθεση με άλλα καροτενοειδή, τα επίπεδα του λυκοπενίου στον ορό και στους ιστούς δε συσχετίζονται καλά με την ολική πρόσληψη από τα φρούτα και τα λαχανικά.

Λυκοπένιο, μάθε κι αυτό…

♦ Το λυκοπένιο είναι η φυτοχημική ουσία που προσδίδει το κόκκινο χρώμα στις ντομάτες και τα παράγωγα της.

♦ Εκτός από τις ντομάτες, λυκοπένιο θα βρεις ακόμα και στο καρπούζι, στο ροζ γκρέϊπφρουτ, στα σαγκουίνια, στην παπάγια, στη γκούαβα και στις φράουλες.

♦ Στα φρέσκα φρούτα και λαχανικά το λυκοπένιο είναι εγκλωβισμένο στο φυτικό ιστό. Επομένως, μόνο ένα μέρος του λυκοπενίου που περιέχεται στα φρέσκα φρούτα απορροφάται.

♦ Η επεξεργασία των φρούτων κάνει το λυκοπένιο περισσότερο βιολογικά διαθέσιμο αυξάνοντας την επιφάνεια που είναι διαθέσιμη για την πέψη.

Λυκοπένιο και ακόμα κάτι…

♦ Η χημική μορφή του λυκοπενίου μεταβάλλεται με τις αλλαγές της θερμοκρασίας που παρατηρούνται κατά την επεξεργασία και έτσι απορροφάται ευκολότερα από το σώμα.

♦ Παρόλο που το λυκοπένιο είναι διαθέσιμο και σε μορφή συμπληρωμάτων, υπάρχει πιθανότητα να παρουσιάσει συνεργιαστική δράση. Κι αυτό όταν καταναλώνεται από ολόκληρο το φρούτο, όπου άλλα συστατικά του φρούτου αυξάνουν την αποτελεσματικότητα του.

♦ Εξαιτίας της διαλυτότητάς του στο λίπος (όπως οι βιταμίνες A, D, E και το β-καροτένιο), η απορρόφηση του στους ιστούς αυξάνεται όταν προστίθεται στη διατροφή λάδι.

♦ Έρευνες δείχνουν ότι το λυκοπένιο μπορεί να απορροφηθεί αποτελεσματικότερα από το σώμα αφού έχει επεξεργαστεί σε χυμό, σάλτσα, πάστα ή κέτσαπ.

♦ Μετά την απορρόφηση του από το έντερο εναποτίθεται στο συκώτι, στους πνεύμονες, στον προστάτη, στο παχύ έντερο και στο δέρμα.

Σημαντικές δράσεις

Μέχρι τώρα σημαντικός αριθμός ερευνών έδειξαν ότι το λυκοπένιο και ειδικότερα αυτό που προέρχεται από την ντομάτα και τα παράγωγα της, μπορεί να συμβάλλει στην καταπολέμηση διαφόρων σημαντικών παθήσεων που ταλανίζουν την ανθρωπότητα. Επίσης, άλλες επιστημονικές έρευνες απέδειξαν πως το λυκοπένιο προστατεύει την LDL χοληστερόλη από οξείδωση (προστασία των αρτηριών από το σχηματισμό πλάκας) και πως η συγκεκριμένη δράση του λυκοπενίου ενισχύεται σημαντικά από την ύπαρξη ενός άλλου καροτενοειδούς της λουτεΐνης, η οποία υπάρχει στο σπανάκι και στο καλαμπόκι.

Κι άλλες δράσεις

♦ Το λυκοπένιο δρα κατά των καρδιακών παθήσεων, αλλά και στο έμφραγμα του μυοκαρδίου.

♦  Επίσης, το λυκοπένιο δρα κατά της oστεοπόρωσης, της αντρικής στειρότητας, της προεκλαμψίας στην εγκυμοσύνη, κατά του διαβήτη, αλλά και στην απώλεια όρασης και τον καταρράκτη.
Έρευνες έδειξαν ότι το λυκοπένιο βοηθά στην πρόληψη του εκφυλισμού της ωχράς κηλίδας στους ηλικιωμένους, που είναι η κυριότερη αιτία τύφλωσης στα άτομα αυτά.

♦ Το λυκοπένιο ασκεί θετική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα (τα λευκά αιμοσφαίρια όσων έτρωγαν ντομάτες ήταν πολύ ανθεκτικότερα στις οξειδωτικές βλάβες από 33% έως και42%) και βοηθά κατά των μηχανισμών γήρανσης προσφέροντας, πιθανόν, ευεξία και μακροβιότητα.

♦ Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι το λυκοπένιο μειώνει την οξείδωση του LDL (χαμηλής -έντασης λιποπρωτεϊνη) βοηθώντας έτσι στη μείωση του επιπέδου χοληστερίνης στο αίμα.

Το λυκοπένιο καταπολεμά τον καρκίνο

♦  Το λυκοπένιο προστατεύει από τον καρκίνο του προστάτη, του πεπτικού συστήματος (στόματος, οισοφάγου, στομάχου, παχέος εντέρου), του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και των ωοθηκών.

♦ Η τακτική και επαρκής κατανάλωση της ντομάτας μειώνει το συνολικό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε ποσοστό που φτάνει ακόμα και το 40%.

♦ Έχει βρεθεί ότι το λυκοπένιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αντικαρκινογόνος ουσία, μειώνοντας σημαντικά την πιθανότητα εκδήλωσης κάποιων μορφών καρκίνου. Σε μια εξάχρονη έρευνα 47.000 αντρών, καθηγητές ιατρικής στη Σχολή Ιατρικής στο Χάρβαρντ βρήκαν ότι κατανάλωση προϊόντων τομάτας περισσότερες από 2 φορές την εβδομάδα σχετίζονται με μείωση της πιθανότητας καρκίνου του προστάτη 21-34%.

♦  Η Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ προχώρησε την έρευνα αυτή και βρήκε ότι οι άντρες που κατανάλωναν περισσότερες από 10 μερίδες την εβδομάδα είχαν 45% χαμηλότερη πιθανότητα για καρκίνο του προστάτη, ενώ αυτοί με 4-7 μερίδες 20%.

♦ Στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόϊς συγκρίνοντας τις γυναίκες με τα μεγαλύτερα επίπεδα σε λυκοπένιο με αυτές με τα μικρότερα παρατηρείται πέντε φορές μικρότερη πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου του τραχήλου σε αυτές με τα υψηλά ποσοστά. Συνεπώς οι τομάτες αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της διατροφής μας και αν τα τεστ είναι συντελεστικά αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στην αντιμετώπιση και άλλων μορφών καρκίνου.

Πολύτιμη έρευνα για το λυκοπένιο

Έρευνα στην οποία η μια ομάδα έπαιρνε 2mg λυκοπενίου πρωί και βράδυ την ημέρα ενώ η άλλη ομάδα όχι. Τα αποτελέσματα της κλινικής παρακολούθησης των ασθενών έδειξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων των ασθενών:

♦ Η μείωση των επιπέδων στο αίμα του PSA παρατηρήθηκε και στις 2 ομάδες. Όμως ήταν πολύ πιο αισθητή σε αυτούς που έπαιρναν λυκοπένιο.

♦ Η υποχώρηση των επιπέδων του PSA στα φυσιολογικά επίπεδα παρατηρήθηκε στο 78% των ασθενών που έπαιρναν λυκοπένιο ενώ μόνο στο 40% των ασθενών που υποβλήθηκαν σε ορχεκτομή μόνο.

♦ Το σπινθηρογράφημα οστών έδειξε στο 30% των ασθενών που έπαιρναν λυκοπένιο πλήρη υποχώρηση των οστικών μεταστάσεων.

♦ Στους ασθενείς με μόνο ορχεκτομή, 15% των ασθενών είχαν πλήρη υποχώρηση των οστικών μεταστάσεων.

♦ Βελτιώθηκε σημαντικά η ροή των ούρων στους ασθενείς της ομάδας που έπαιρνε το λυκοπένιο.

♦ Η επιβίωση ήταν μεγαλύτερη στην ομάδα των ασθενών που έπαιρναν το λυκοπένιο. Από αυτούς στο τέλος της έρευνας είχαν αποβιώσει 7 (13%) ενώ από τους ασθενείς με μόνο ορχεκτομή, απεβίωσαν 12 (22%).

Πόσο πρέπει να καταναλώνεις;

Σύσταση ημερήσιας κατανάλωσης για το λυκοπένιο δεν έχει οριστεί επίσημα. Ωστόσο η μελέτη για τους άντρες στο Harvard εισηγήθηκε ότι για μεγαλύτερη προστασία εναντίον του καρκίνου πρέπει να γίνεται κατανάλωση τουλάχιστο 5 mg/ ημέρα.