Ο ρόλος του Κλινικού Διαιτολόγου για τους καρκινοπαθείς είναι κομβικής σημασίας. Αναρωτιέσαι γιατί; Κάνε scroll και θα μάθεις ποιός είναι αυτός ο ρόλος από τη Νάταλη Παπαδάκη, Κλινική Διαιτολόγο – Διατροφολόγο, που θα μας εξηγήσει τα πάντα.

Γιατί τα άτομα με καρκίνο χρειάζονται Κλινικό Διαιτολόγο; H απώλεια όρεξης και η ανεπαρκής διατροφή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα φαινόμενα μεταξύ των ασθενών με καρκίνο. Η Νάταλη Παπαδάκη, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος αναλύει πιο κάτω τις αιτίες και τις συνέπειες της ανεπαρκούς διατροφής σε ασθενείς με καρκίνο. Και μας εξηγεί το ρόλο του κλινικού διαιτολόγου για ένα εξατομικευμένο πλάνο διατροφής.  

Ο ρόλος του Κλινικού Διαιτολόγου στη διατροφή των καρκικοπαθών

Όταν μια διατροφή είναι ανεπαρκής είτε σε ποσότητα είτε σε θρεπτικά συστατικά (είτε και στα δύο), με αποτέλεσμα μακροχρόνιες βλάβες στον οργανισμό, αυτό ονομάζεται “υποσιτισμός”. O υποσιτισμός αν και είναι δύσκολο να εντοπιστεί, εμφανίζεται τόσο στα νοσοκομεία και σε νοσηλευόμενους ασθενείς όσο και στην ευρύτερη κοινότητα, σε σπίτια και σε κέντρα περίθαλψης. Οι καρκινοπαθείς συγκεκριμένα έχουν υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν υποσιτισμό, λόγω των διπλών επιπτώσεων του ίδιου του καρκίνου και των θεραπειών του. Σύμφωνα με έρευνα της BAPEN (2022), ο υποσιτισμός βρέθηκε να είναι υψηλότερος στα άτομα με καρκίνο, με το 62% των ασθενών που ερωτήθηκαν να επηρεάζονται. Αυτό το ποσοστό συμφωνεί με εκτιμήσεις που δείχνουν τον υποσιτισμό να εμφανίζεται μεταξύ 20% και 70% όλων των καρκινοπαθών, ανάλογα με τον τύπο του όγκου και το στάδιο του καρκίνου της νόσου.Οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες συμφωνούν ότι τέσσερις τύποι όγκων έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο υποσιτισμού: Οι καρκίνοι του γαστροοισοφαγικού, του παγκρέατος, του εγκεφάλου και του τραχήλου.  Άλλοι καρκίνοι που σχετίζονται με υψηλότερο ποσοστό εμφάνισης υποσιτισμού είναι οι αιματολογικές κακοήθειες (34 – 36%). Τα άτομα με καρκίνο του μαστού έχουν γενικά χαμηλότερο ρίσκο υποσιτισμού. Ωστόσο, υπάρχουν πάντα εξαιρέσεις, και γι’ αυτό η πρόληψη είναι τόσο κρίσιμη για τους καρκινοπαθείς.

Αιτίες ανεπαρκούς διατροφής στον καρκίνο

Η ανεπαρκής διατροφή στον καρκίνο διαφέρει από άλλες μορφές, επειδή οφείλεται στη μειωμένη πρόσληψη τροφής και στις μεταβολικές αλλαγές που είναι χαρακτηριστικές του καρκίνου. Οι μεταλλάξεις στο γενετικό υλικό που προκαλούν τον ανεξέλεγκτο κυτταρικό πολλαπλασιασμό που εμφανίζεται στον καρκίνο, είναι ένας από τους παράγοντες που βλέπουμε αυξημένο το μεταβολισμό στους καρκινοπαθείς. Κι αυτό γιατί ο καρκίνος χαρακτηρίζεται από την ταχέα εμφάνιση καρκινικών κυττάρων. Οι μεταβολικές αλλαγές εκτός από τον αυξημένο μεταβολικό ρυθμό αναφέρονται επίσης και στην αυξημένης αντίσταση στην ινσουλίνη, ενώ το σώμα ξεκινά να βρίσκεται σε μία κατάσταση καταβολισμού – όπου υπάρχει αυξημένη διάσπαση ουσιών.

Η αυξημένη φλεγμονή στο σώμα και οι αυξημένοι καταβολικοί παράγοντες, μπορούν επίσης να προκαλέσουν αυξημένη καύση λίπους και μυικής μάζας. Κι αυτοί είναι λόγοι που προσθέτουν περαιτέρω στην απώλεια βάρους. Αποτέλεσμα; Υπάρχουν διάφορες επιπτώσεις στη διατροφή που μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε απώλεια βάρους στον καρκίνο. Μιλάμε για ανορεξία (απώλεια όρεξης), ανεπαρκής πρόσληψη τροφής (π.χ. λόγω αποστροφής για ορισμένα φαγητά), ναυτία, εμετός, φλεγμονές στο στόμα, προβλήματα με μάσηση, προβλήματα με κατάποση, πόνος και αυξημένα γαστρεντερικά προβλήματα.

Οι συνέπειες του υποσιτισμού

Ο υποσιτισμός έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία και την πρόγνωση του ατόμου με καρκίνο. Κι αυτό μπορεί να μειώσει το ποσοστό επιβίωσης, επιδεινώνοντας τη μειωμένη ανοσολογική αντίσταση του ασθενούς. Συνεπώς, οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν μεγαλύτερη περίοδο ανάρρωσης, αυξημένη διάρκεια παραμονής στα νοσοκομεία. Ακόμη μπορεί να χρειαστούν περισσότερη φαρμακευτική αγωγή, όπως για παράδειγμα αντιβιοτικά. Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι οι καρκινοπαθείς με υποσιτισμό, εμφανίζουν πολλαπλές επιπτώσεις στην υγεία τους όπως:

• Απώλεια βάρους και απώλεια μυικής μάζας (συνήθως αναφέρεται ως «καρκινική καχεξία» όταν επίσης παρουσιάζεται υποσιτισμός)
• Αυξημένο ψυχοκοινωνικό στρες
• Χαμηλότερη ποιότητα ζωής
• Αυξημένη τοξικότητα θεραπείας
• Μειωμένη ανοσολογική αντίσταση
• Μεγαλύτερος κίνδυνος θνησιμότητας

Η καρκινική καχεξία

Ο υποσιτισμός που σχετίζεται με τον καρκίνο μπορεί να οδηγήσει σε καρκινική καχεξία. Αυτό είναι ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από τη συνεχή απώλεια σκελετικής μυϊκής μάζας (με ή χωρίς απώλεια λιπώδους μάζας) και που προκαλείται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες. Η παθοφυσιολογία της χαρακτηρίζεται από ένα αρνητικό ισοζύγιο πρωτεϊνών και ενέργειας, που οδηγείται από ένα συνδυασμό μειωμένης πρόσληψης τροφής και μη-φυσιολογικού μεταβολισμού. Αν και η έγκαιρη και πρόωρη διατροφική υποστήριξη μπορεί να εντοπίσει την καρκινική καχεξία, η καρκινική καχεξία δεν μπορεί να αντιστραφεί πλήρως. Ωστόσο, με μία εξατομικευμένη διατροφική υποστήριξη μπορεί να παρατηρηθεί προοδευτική μείωση στους ρυθμούς της.

O ρόλος του διαιτολόγου για ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής

Καθώς ο υποσιτισμός είναι τόσο διαδεδομένος στα άτομα με καρκίνο, ο έγκαιρος έλεγχος του είναι υψίστης σημασίας, για τον έγκαιρο εντοπισμό των ασθενών σε κίνδυνο για να εξασφαλιστεί η μέγιστη φροντίδα. Η εντόπιση του υποσιτισμού θα πρέπει στη συνέχεια να ενεργοποιήσει μια πλήρη διατροφική αξιολόγηση και διαιτητική παρακολούθηση, όπως συνιστάται στις επίσημες Ευρωπαικές προδιαγραφές από τον Ευρωπαϊκό Σύλλογο Κλινικής Διατροφής και Μεταβολισμού (ESPEN). Σύμφωνα με τις επίσημες Ευρωπαικές προδιαγραφές της ESPEN για τη διατροφή σε καρκινοπαθείς, η εντόπιση του υποσιτισμού είναι το πρώτο βήμα στη διατροφική διαχείριση.

Η διαιτητική παρέμβαση που θα λάβει κατόπιν ο ασθενής, θα πρέπει να λάβει υπόψη τον κίνδυνο εξέλιξης, και αυτό θα εξαρτηθεί από τον τύπο και το στάδιο του καρκίνου, την παρουσία φλεγμονής, την αξιολόγηση πρόσληψης φαγητού και την συνεχή ανταπόκριση του ασθενούς στην αντικαρκινική θεραπεία.

Συμπτώματα με τα οποία μπορεί να βοηθήσει ο κλινικός διαιτολόγος που μπορούν να επηρεάσουν την σίτηση του ασθενούς:

• Επιδείνωση της γεύσης, της όσφρησης και της όρεξης ως συνέπεια της νόσου ή/και της θεραπείας
• Αλλοιωμένες διατροφικές προτιμήσεις, αποφυγή φαγητού, τροφική αποστροφή
• Ανορεξία
• Δυσφαγία (δυσκολία στη μάσηση και κατάποση)
• Οδυνοφαγία (πόνο στη κατάποση)
• Μερική ή ολική γαστρεντερική απόφραξη ή δυσλειτουργία
• Πρώιμος κορεσμός
• Αντιμετώπιση ναυτίας – εμετού
• Αντιμετώπιση ξηροστομίας, πόνου στο λαιμό
• Στοματικές αλλοιώσεις και οισοφαγίτιδα
• Γενικός πόνος
• Κατάθλιψη και άγχος

Τι πρέπει να έχεις υπόψη σου αν έχεις καρκίνο

Η παρακολούθηση από διαιτολόγο είναι ιδεώδης αν λαμβάνεις θεραπεία για καρκίνο. Η συχνή παρακολούθηση θα μπορεί επίσης να εξασφαλίσει συνεχή παρακολούθηση για εντοπισμό υποσιτισμού, αυξημένης/μειωμένης εμφάνισης συμπτωμάτων, αυξημένης/μειωμένης επιδείνωσης της νόσου και συνεχή προσαρμογή διατροφικών αναγκών.

♥ Ανάλογα με τον τύπο και το στάδιο του καρκίνου, αλλά και την θεραπεία που λαμβάνεις,  διαφέρουν και οι διατροφικές ανάγκες σου. Γι’ αυτό επιβάλλεται κάθε ασθενής να λαμβάνει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής από τον κλινικό διαιτολόγο.♦ Οι πιο πρόσφατες αιματολογικές αναλύσεις του ασθενούς μπορούν να βοηθήσουν τους επαγγελματίες υγείας να διαμορφώσουν μία πιο σαφή κλινική εικόνα.

♥  Μπορεί να χρειαστείς συμπληρώματα διατροφής αν η διατροφή είναι ανεπαρκής σε συγκεκριμένα μέταλλα και ιχνοστοιχεία.

♦ Ένα πολύ σημαντικό μέρος της διατροφικής αξιολόγησης είναι επίσης η ενυδάτωση.

♥ Υπάρχουν επίσης κάποια απαγορευμένα φαγητά, τα οποία συστήνεται να αποφεύγεις κατά τη διάρκεια που λαμβάνεις θεραπεία.

♦ Ανάλογα με τα υπόλοιπα υποκείμενα κλινικά νοσήματα που έχει ο/η ασθενής, το πλάνο διατροφής και οι διατροφικές συστάσεις, πρέπει πάντα να τα λαμβάνουν και αυτά υπόψη.

♥ Οι τυχόν παρενέργειες που μπορεί να εμφανιστούν, είναι επίσης κάτι που θα παρακολουθεί ο κλινικός διαιτολόγος στον/στην ασθενή, μαζί με τους ογκολόγους, για καλύτερη και πιο έγκυρη ανακούφιση των συμπτωμάτων.

More info

H Νάταλη Παπαδάκη, MSc BSc BSc, RD είναι Εγγεγραμμένη Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος (ΓΕΣΥ), Αstras Oncology Network

Νάταλη Παπαδάκη Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

https://www.instagram.com/natali.papadaki3/

Η Νάταλη Παπαδάκη είναι πτυχιούχος Διατροφολογίας με επιστήμη άσκησης (BSc Human Nutrition with Exercise Science) από το πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου με βραβείο αριστείας υψηλών επιδόσεων. Κάτοχος μεταπτυχιακού στη Κλινική Διαιτολογία στο Λονδίνο από το London Metropolitan University, με κλινική πρακτική συμπληρωμένη στο Royal London Hospital (Βarts NHS Trust). Έχει κάνει μεταικπαίδευση σε Παιδιατρική Ογκολογική Διαιτολογία στο University College London Hospital (UCLH NHS Trust) του Λονδίνου. Εργάστηκε στο University College London Hospital (UCLH NHS Trust) όπου εξάσκησε αποκλειστικά τo ρόλο της Ογκολογικής Διαιτολόγου. Επίσης, εργάστηκε στο St Mary’s Hospital (Imperial College NHS Trust) του Λονδίνου, όπου εξάσκησε τη γενική κλινική διαιτολογία. Με την επιστροφή της στην Κύπρο, εργάστηκε στο Ιατρικό Κέντρο Γαστρεντερολογιάς και Κλινικής Διαιτολογίας “Potamitis Gastroenetrology and Nutrition” στη Λευκωσία, ως βοηθός διατροφολόγος της κλινικής διαιτολόγου- διατροφολόγου, Αλεξίας Ποταμίτου. Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία ως κλινική διαιτολόγος- διατροφολόγος για τον Ειδικό Παθολόγο Ογκολόγο Δρ. Γιώργο Άστρα, του «Astras Oncology Network», ενώ διατηρεί και ιδιωτικό γραφείο στη Λευκωσία.