Μια υπαρξιακή περιπλάνηση στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου που καθήλωσε το κοινό. ζ – η – θ, ο Ξένος. Μια επιστροφή στις πηγές: Επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες της Οδύσσειας σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού. Μια συμπαραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και το Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, παρουσιάζεται στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025. Κι εμείς αναμένουμε την καθηλωτική παράσταστη στο τέλος της εβδομάδας. 

Με ενθουσιασμό υποδέχτηκε το κοινό την Παρασκευή 11 & το Σάββατο 12 Ιουλίου, στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, τις εναρκτήριες παραστάσεις της πολυαναμενόμενης παραγωγής «ζ – η – θ, ο Ξένος». Μια επιστροφή στις πηγές: επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες της Οδύσσειας. Μια συμπαραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου που παρουσιάστηκε, σε μετάφραση Δημήτρη Μαρωνίτη, σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού και σε δραματουργική επεξεργασία Ελένης Μολέσκη και Μιχαήλ Μαρμαρινού, και μουσική επένδυση του Άντη Σκορδή, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025.Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επανήλθε με μια ακόμα αναπάντεχη δραματουργική πρόταση καθοδηγώντας μια συγκινητική επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες του έπους που αποκαλύπτει πώς αυτό το ατελεύτητο μυστήριο της προφορικής Αφήγησης- το βαθύ μυστήριο του θεάτρου- έχει τη δυνατότητα να μας εξακοντίζει συναρπαστικά «εκεί που η ιστορία ακόμα συμβαίνει».

Η παράσταση, ένα ποιητικό θεατρικό τοπίο που ξεπερνά τις εποχές, είναι μια σύγχρονη σκηνική ανάγνωση του έπους που μας φέρνει αντιμέτωπους με την έννοια του ξένου, στη δυσχερή θέση του οποίου μπορεί να βρεθούμε όλοι εμείς, θέτοντας διαχρονικά ερωτήματα:
Ποιος είναι ο ξένος και ποιοι είμαστε οι Εμείς;

Με μια εξαιρετική ομάδα ηθοποιών & συντελεστών και την εμπνευσμένη σκηνοθετική προσέγγιση του Μιχαήλ Μαρμαρινού, η παράσταση, μια υπαρξιακή περιπλάνηση του ξένου, κατάφερε να αγγίξει βαθιά τους θεατές, αποσπώντας παρατεταμένα χειροκροτήματα και ηχηρά μπράβο στο τέλος.

Μετά την μεγάλη επιτυχία στην Επίδαυρο, η παράσταση συνεχίζει το «ταξίδι» της στην Κύπρο.

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΥΠΡΟΥ

◼️ Παρασκευή 18 & Σάββατο 19 Ιουλίου 2025, 21:00
Αμφιθέατρο Μακάριος Γ’, Σχολής Τυφλών, Λευκωσία 

◼️ Παρασκευή 25 & Σάββατο 26 Ιουλίου 2025, 21:00
Αρχαίο Θέατρο Κουρίου *
(Δωρεάν μεταφορά με λεωφορείο από Πάφο προς Αρχαίο Θέατρο Κουρίου μετ’ επιστροφής)

Οι παραστάσεις της Παρασκευής 18 Ιουλίου και του Σαββάτου 26 Ιουλίου παρουσιάζονται με υπέρτιτλους στα Αγγλικά και στα Τουρκικά.

• Τα Αρχαία Μνημεία χρησιμοποιούνται με άδεια του Υφυπουργείου Πολιτισμού.

Ακολουθούν η Δωδώνη, οι Φίλιπποι, το Δίον, τα Ν. Μουδανιά, το Κιλκίς και η Θεσσαλονίκη. Η παραγωγή «ζ – η – θ, ο Ξένος» θα ολοκληρώσει το ταξίδι της στην Αττική τον Σεπτέμβριο.

Ευγενικέ μου Αλκίνοε, που ξεχωρίζεις πρώτος στον λαό σου,
ωραίο πράγματι ν’ ακούς έναν καλό αοιδό,
όπως αυτός εδώ, με θεία θα ’λεγες φωνή.
Κι ομολογώ, απόλαυση άλλη δεν υπάρχει πιο χαριτωμένη
απ’ όταν σμίγει ο κόσμος όλος σ’ ευφροσύνη: στην αίθουσα
οι καλεσμένοι, καθισμένοι στη σειρά, ακούν τον αοιδό
προσηλωμένοι, και τα τραπέζια εκεί μπροστά γεμάτα
ψωμί και κρέας· ο οινοχόος να τραβά απ’ τον κρατήρα
το κρασί και να περνά, να το κερνά στις κούπες.
Βαθιά το αισθάνομαι πως είναι αυτό ό,τι πιο ωραίο υπάρχει.

Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία ι, στ. 2-11, μτφ. Δ.Ν. Μαρωνίτη,
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), ΑΠΘ, 2006

• Τα πρόσθετα αποσπάσματα στη δραματουργία της παράστασης από την Ιλιάδα είναι σε μετάφραση Δ. Ν Μαρωνίτη (Άγρα, 2012) ενώ για τα αποσπάσματα από την Αινειάδα του Βιργιλίου χρησιμοποιήθηκε η μετάφραση του Θεόδωρου Παπαγγελή (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2018).
  Επιπλέον, υπάρχουν θραύσματα από τον Κόιντο Σμυρναίο, και από το έργο του «Οι μεθ’ Όμηρον λόγοι», μεταφρασμένα ειδικά για την παράσταση από τον Γιάννη Δούκα.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ
ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

«΄Ο,τι ζει στους κόλπους του Έπους έχει μορφή, προσωπική υπόσταση: τα άλογα μιλούν και προφητεύουν, τα ποτάμια αντιδρούν σαν έμψυχες οντότητες, η σύμπτωση προϋποθέτει θεϊκό χέρι.
Αν για τη σημερινή ευαισθησία η Αυγή είναι ένα φαινόμενο φυσικό, για τον Όμηρο είναι προσωποποιημένη εκδήλωση. ΄Ετσι, τη βλέπουμε να σηκώνεται από το κρεββάτι της… […] Εδώ ο άνθρωπος, δεν έχει υποστεί ακόμα το εσωτερικό τσάκισμα που θα χωρίσει την υπόσταση του σε θνητή και αθάνατη, έλλογη και άλογη. Ζει και ενεργεί σαν αδιάσπαστη ενότητα, σαν ένα ψυχοσωματικό σύνολο (πρωτοφανές και αξεπέραστο για τον δυτικό πολιτισμό) χωρίς διχασμούς».

• Κωστής Παπαγιώργης, «Η ομηρική μάχη», εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα, 1993, σ. 20-23

Αλήθεια, τι θυμόμαστε απ’ το έπος;
Σε ποιον βαθμό εκείνη η Εποχή του Χαλκού – οι νόστοι και η πνευματικότητα, η ωμότητα και το ήθος της – θα μπορούσαν, ιδεατά, να συνομιλήσουν, να εγχύσουν κάποιου είδους φως στα δικά μας σημερινά σκιερά;
Κατά πόσον εκείνος, ο πολιτισμός της Αιδούς, η σχέση με τη Φύση, με τον θεό, το θείο και το θαύμα, η σχέση με τον ξένο – ή με εκείνο το βαθύ μυστήριο της φιλοξενίας – μπορεί να έχουν κάποιον λόγο σήμερα, πάνω στον δικό μας, πολιτισμό; Πάνω στις δικές μας σημερινές απορίες;

Μετά τη ΝΕΚΥΙΑ, – εκείνη την επίσκεψη στη ραψωδία λ’ σε συνεργασία με το θέατρο ΝΟ της Ιαπωνίας, που παρουσιάστηκε στο Τόκυο πρώτα και μετά, για πρώτη φορά στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου – τώρα ακόμα μια επιστροφή στις πηγές …
Μια επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες του έπους και πώς, αυτό το ατελεύτητο μυστήριο της προφορικής Αφήγησης (το βαθύ μυστήριο του θεάτρου) έχει τη δυνατότητα να μας εξακοντίζει συναρπαστικά “εκεί, που η ιστορία ακόμα συμβαίνει”.

Ένας ξένος – και Οίος επιπλέον ονομάζεται από τον Όμηρο, δηλαδή μόνος – ένα ανθρώπινο ράκος μετά το ύστατο ναυάγιο του, συντετριμμένο μετά την άνιση πάλη του με το πέλαγος, πεταμένο σε μιαν ακτή …
(Αλήθεια, μας θυμίζει τίποτα από το σήμερα αυτή η εικόνα; Την έχει πάρει – έστω ξώφαλτσα – το μάτι μας πουθενά στον σύγχρονο κόσμο που μας περιβρέχει;)
Εδώ, σε μια ξένη ακτή που δεν διάλεξε, του ορίστηκε να αναζητήσει και να ξαναβρεί
το σώμα, το πρόσωπο και το όνομά του.

Για 1263 στίχους παραμένει άγνωστος, απρόσωπος, ξένος, και μόνο μετά το πρώτο του δάκρυ – και το μετέπειτα γοερό κλάμα – αρχίζει μια διαδρομή «αναγνώρισης». Προσπαθώντας να τον τιμήσουν, (σε έναν ξένο πάντα υπαινίσσεται η θεότητα), να διασκεδάσουν τις οδύνες του με Ωδές από ιστορίες ηρώων και θεών, δεν γνωρίζουν ότι τραγουδούν τη ζωή του … Κι όταν μέσα από την αξιοπρέπεια των δακρύων ζητά να επιτρέψουν σε εκείνον, έναν ξένο, να συνεχίσει ο ίδιος την ιστορία – μπαίνοντας, δραματικό πρόσωπο πια / είδωλο, στο θέατρο της ζωής του – η “αναγνώριση” δεν θα αργήσει να επιτελεσθεί.

Χάρη σε μια μοναδικής δραματουργικής έμπνευσης ίντριγκα του ποιητή της οδύσσειας, (μοναδική σχεδόν στο παγκόσμιο ρεπερτόριο), τα δάκρυα τον έκαναν θεατή, αφηγητή Ραψωδό, ποιητή – της ίδιας του της ζωής . Μαζί με την “αναγνώριση” ανακτά και το όνομα του…

[Υπάρχει μια απλή και θεμελιώδης, ζωτική επιθυμία που χαρακτηρίζει τη ζωή του ανθρώπου: Να ταξιδέψει, από ένα σημείο Α σε ένα σημείο Β. Ως οδύσσεια – είτε εξωτερικής είτε εσωτερικής γεωγραφίας, (αναρίθμητες και οι περιπτώσεις εσωτερικής οδύσσειας για τους θνητούς) – θα μπορούσε ανεπιφύλακτα να ονομασθεί κάθε ανεπιδίωκτη περιπλοκή ή περιπέτεια αυτής της διαδρομής, προσδιοριζόμενη από ακούσιες, ανεπιθύμητες, απρόοπτες αποκλίσεις του δρόμου. Και είναι δύσκολο να υπάρξει θνητός που να μην έχει βρεθεί – έστω κατ’ αναλογίαν – σε μία τουλάχιστον τοποθεσία/συνθήκη στη ζωή του που να τον προσδιορίζει ως ξένο.

Μπορεί άραγε η συμπάθεια – αυτή με την οποία γενναιόδωρα μπορεί να μας ελεήσει η σκηνική εμπειρία του έπους – να λειτουργήσει σαν μια τρυφερή αφή, μια κατανόηση για το δράμα του Άλλου”; Τη δυσχερή θέση του ξένου, όπου – όπως διακαώς μας διδάσκει η Ιστορία – τίποτα δεν διασφαλίζει πως ο οποιοσδήποτε από εμάς, δεν θα βρεθεί σε ανάλογη θέση σε μια επόμενη, απότομη στροφή της;]

Το έπος, το έπος μας έμαθε να αναπνέουμε.

Μιχαήλ Μαρμαρινός

 

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Μετάφραση: Δημήτρης Μαρωνίτης
Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός
Δραματουργική επεξεργασία: Ελένη Μολέσκη- Μιχαήλ Μαρμαρινός
Σκηνογραφία: Γιώργος Σαπουντζής
Σχεδιασμός κοστουμιών: Ελευθερία Αράπογλου
Μουσική σύνθεση: Άντης Σκορδής
Χορογραφία: Gloria Dorliguzzo
Σχεδιασμός φωτισμού: Ελευθερία Ντεκώ
Μάσκες: Μάρθα Φωκά
Α΄ βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Μολέσκη
Β΄ βοηθός σκηνοθέτη: Αλεξία Παραμύθα
Βοηθός σκηνογράφου: Kατερίνα Ζυρπιάδου
Βοηθός ενδυματολόγου: Ερνέστα Χατζηλεμονίδου
Βοηθός χορογράφου: Στέλλα Μαστοροστέριου
Βοηθοί φωτισμού: Νάσια Λάζου, Σωτήρης Ρουμελιώτης
Μουσική διδασκαλία: Παναγιώτης Μπάρλας
Συνεργάτης από πλευράς ΚΘΒΕ για σκηνικά και κοστούμια: Δανάη Πανά
Oργάνωση παραγωγής: Εύα Κουμανδράκη
Φωτογραφίες: Mike Rafail (That Long Black Cloud)

‘’ξεινοδόκοι και ξείνος’’
(‘’ο ξένος κι οι φιλόξενοι’’)
Ραψωδία θ, 543

Ο ξένος και Εμείς

ΞΕΝΟΣ
Χάρης Φραγκούλης

ΕΜΕΙΣ / ΦΑΙΑΚΕΣ
Κλέλια Ανδριολάτου Ναυσικά

Γαλάτεια Αγγέλη Νύμφη, κόρη κάποιου Δύμαντα, θεά Αθηνά
Ερατώ Μαρία Μανδαλενάκη Νύμφη, φίλη της Ναυσικάς- συνομήλικη
Χριστίνα Μπακαστάθη Νύμφη, φίλη της Ναυσικάς- συνομήλικη
Στέλλα Παπανικολάου Νύμφη, φίλη της Ναυσικάς- συνομήλικη

Ηλέκτρα Γωνιάδου θεά Αθηνά, γυναίκα των Φαιάκων
Κλειώ Δανάη Οθωναίου θεά Αθηνά, γυναίκα των Φαιάκων

Έλενα Τοπαλίδου Αρήτη
Χρήστος Παπαδημητρίου Αλκίνοος

Γιάννης Χαρίσης Εχένηος, Αρχηγός και Σύμβουλος των Φαιάκων
Φωτεινή Τιμοθέου Ευρυμέδουσα, γυναίκα των Φαιάκων
Νίκος Καπέλιος Αρχηγός και Σύμβουλος των Φαιάκων, κραυγή του Ηφαίστου

Γιάννης Βάρσος Ευρύαλος, νέος των Φαιάκων
Νικόλας Γραμματικόπουλος Κλυτόνηος, νέος των Φαιάκων
Νεκτάριος Θεοδώρου Ελατρεύς, Αρχηγός και Σύμβουλος των Φαιάκων
Κωστής Καπελλίδης Aμφίαλος, θεά Αθηνά, κήρυκας, Άρης, νέος των Φαιάκων
Νίκος Κουκάς Λαοδάμας, νέος των Φαιάκων
Τίτος Μακρυγιάννης Θόων, νέος των Φαιάκων
Γιάννης Τομάζος Άλιος, νέος των Φαιάκων

Λένια Ζαφειροπούλου Τυφλός Αοιδός (Δημόδοκος, Αφροδίτη)

Μουσικοί επί σκηνής- τσέλο: Εύη Καζαντζή, Άλμπα Λυμτσιούλη, Αλίκη Μάρδα

Πληροφορίες

Εισιτήρια: Ηλεκτρονικά www.thoc.org.cy
& Ταμείο Θεάτρου ΘΟΚ, τηλ. 77772717 (Τρίτη-Σάββατο 10:00-13:30 & 16:00-18:00)

Τιμές Εισιτηρίων: €20 / €10 (άνεργοι, συνταξιούχοι, πολύτεκνοι με την επίδειξη του αντίστοιχου αποδεικτικού εγγράφου και άτομα κάτω των 25 ετών με την επίδειξη πολιτικής ταυτότητας)