Το όνομά της έγινε γνωστό σε όλη την Κύπρο, τα τελευτεαία χρόνια… Κι όμως, η Ζaha Hadid ήταν διάσημη αρχιτέκτονας σ’ όλο τον κόσμο… Μάλιστα, στα πρώτα βήματά της καθιερώθηκε ως «αρχιτέκτονας χαρτιού», λόγω των πρωτοποριακών σχεδίων της που δεν ήταν εφικτό να προχωρήσουν από τη φάση του σχεδιασμού στην υλοποίηση. Τα ριζοσπαστικά και αποδομημένα έργα της Zaha Hadid με τις εξαιρετικές έγχρωμες λεπτομέρειες εκτέθηκαν σε μεγάλα μουσεία, κλέβοντας τις εντυπώσεις και κάνοντας την, γνωστή στην Παγκόσμια αρχιτεκτονική «σκηνή».

Η διάσημη Ιρακινοβρετανίδα αρχιτέκτονας Zaha Hadid

Ανέφικτα, θα θεωρούνταν στην εποχή τους και ο Παρθενώνας, το Κολοσσαίο και οι πυραμίδες, ολοκληρώθηκαν όμως και χάρισαν στην ανθρωπότητα σπουδαία μνημεία Παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας. Δεν συγκρίνουμε σε κανένα λόγο, τα έργα της Ιρακινοβρετανίδας με αυτά των αρχαίων πολιτισμών. Τονίζουμε το κατόρθωμα της να διαμορφώσει τη δική της αρχιτεκτονική εποχή, μέσω των δημιουργημάτων της, που αποπερατώθηκαν και που για τους περισσότερους, θα ήταν άπιαστο ακόμη και να τα συλλάβουν στη φαντασία τους.

Η εποχή της Zaha Hadid άφησε ανεξίτηλο σημάδι στον αρχιτεκτονικό τομέα. Τα επιθετικά γεωμετρικά της σχέδια που χαρακτηρίζονται από μια αίσθηση κατακερματισμού, αστάθειας και κίνησης, δημιούργησαν μια νέα σχολή αρχιτεκτόνων. Τα έργα της από το χαρτί, πήραν μορφή και σήμερα κοσμούν τις μεγαλύτερες μητροπολιτικές πόλεις, ενώ έπιπλα, κοσμήματα, φωτιστικά και παπούτσια με τη δική της υπογραφή βρίσκονται σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η Zaha Hadid σε ένα ανδροκρατούμενο χώρο κατάφερε να ξεχωρίσει. Βγήκε μπροστά και ενέπνευσε τη νέα γενιά, άνδρες και γυναίκες. Η πεποίθηση της πως η αρχιτεκτονική αποτελεί ένα ολόκληρο κόσμο που μεταμορφώνει τη ζωή μας και όχι μια διαδικασία που κάποιος οικοδομάει ένα κτίριο λιγότερο ή περισσότερο εντυπωσιακό θα την ακολουθεί.

Τμήμα της Πλατείας Ελευθερίας, στη Λευκωσία. Φωτο: Λένα Τσουκαλά

Τα πιο αναγνωρίσιμα κτίρια της Hadid είναι τόσο ρευστά που μοιάζουν να έχουν τις ιδιότητες του υδράργυρου. Οι συνεργασίες της με εταιρείες που δημιουργούσαν φόρμες ήταν αυτές που την ώθησαν να εξελίξει σε υψηλό βαθμό τις σχεδιαστικές της ικανότητες. Αυτή ήταν και αιτία να ασχοληθεί βαθύτερα με το τρόπο και τη φόρμα μικρότερων αντικειμένων, όπως μαχαιροπίρουνα, μικρά έπιπλα και μπουκάλια κρασιού.

Τολμηρά έργα της Zaha Hadid

Τα κτίρια της χαρακτηρίζονται ως χώροι που κατακερματίζονται και δημιουργούν ένα παιχνίδι προοπτικής. Δεν υπάρχει είσοδος ή έξοδος, ψηλό ή χαμηλό, αριστερά ή δεξιά. Αρκετοί περιγράφουν τα έργα της, με το σύνολο αυτού που ονομάζουμε οργανική αρχιτεκτονική με στοιχεία μπαρόκ, με τη δυναμική τους να προκύπτει από τις αντιθέσεις του χάους και της τάξης, της ρευστότητας και της στιβαρότητας.

Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και Αρχιτεκτονικής MAXXI στη Ρώμη

Μερικά από τα πιο τολμηρά έργα της Zaha Hadid είναι το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και Αρχιτεκτονικής MAXXI στη Ρώμη, το οποίο κέρδισε το βραβείο Stirling, από το Royal Institute of British Architects (RIBA), για το καλύτερο κτίριο από Βρετανό αρχιτέκτονα.

Πολιτιστικό κέντρο, Heydar Aliyev, στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν

Το ρευστό σχέδιό της για το πολιτιστικό κέντρο, Heydar Aliyev, το οποίο άνοιξε το 2012 στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν και ονομάστηκε ως Design of the Year, από το London Design Museum, το 2014.

 Αυτό είναι το London Aquatics Center, που κτίστηκε με την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου

Στα αξιοσημείωτα έργα της Hadid περιλαμβάνονται επίσης το London Aquatics Center, που κτίστηκε με την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου το 2012, το Oxford University’s Middle East που άνοιξε το 2015 και το πρόσφατα ολοκληρωμένο ξενοδοχείο Opus ME Dubai.

Το ξενοδοχείο Opus ME Dubai

Πλατεία Ελευθερίας στη Λευκωσία

Η χώρα μας έχει να υπερηφανεύεται πως η Πλατεία Ελευθερίας στη Λευκωσία, φέρει την υπογραφή της πρώτης γυναίκας που τιμήθηκε με το βραβείο Πρίτσκερ, το «Νόμπελ» των αρχιτεκτόνων, το 2004. Η Zaha Hadid και η ομάδα της είχαν ενώπιον τους το μεγάλο στοίχημα της ενοποίησης της σύγχρονης πόλης με την παλιά, ως μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου πολεοδομικού οράματος που θα μπορούσε να αποτελέσει καταλύτη για την επανένωση της πρωτεύουσας.

Πανοραμική εικόνα της Πλατείας Ελευθερίας, στη Λευκωσία

Τα ενετικά τείχη που ανακατασκευάστηκαν από τους Ενετούς τον 16ον αιώνα οριοθετούν το παλαιότερο μέρος της πρωτεύουσας από τις σύγχρονες συνοικίες. Γεφυρώνοντας το Ενετικό Τείχος και την τάφρο, η αρχιτεκτονική ομάδα κατάφερε να καταστήσει την πλατεία Ελευθερίας ως μια σημαντική πύλη προς την παλιά πόλη. Το υπόγειο πάρκινγκ απομάκρυνε τα αυτοκίνητα από τους δρόμους της γραφικής πόλης και επέτρεψε την περαιτέρω πεζοδρόμηση που ενίσχυσε το αστικό περιβάλλον της ιστορικής συνοικίας. Παράλληλα δημιουργήθηκαν νέοι δημόσιοι κήποι, πλατείες και πάρκο σε σημεία που προηγουμένως ήταν απρόσιτα.

Οι δημόσιοι χώροι μέσα στην τάφρο ακολουθούν τα Ενετικά Τείχη και περιβάλλουν την πόλη. Η ρευστότητα του σχεδιασμού ανεβάζει την τοπογραφία της τάφρου και δημιουργεί ένα ανώτερο επίπεδο που συναντά το δρόμο, με άμεσες και προσβάσιμες συνδέσεις με τον αστικό ιστό της πόλης, ορίζοντας τη νέα πλατεία ως τόπο συγκέντρωσης χαλάρωσης και δημόσιων εκδηλώσεων.

Η Πλατεία Ελευθερίας είναι ένα από τα ελάχιστα διεθνή έργα του γραφείου Zaha Hadid Architects που πηγάζει από το χαρακτηριστικό στυλ της Hadid και βρίσκεται ανάμεσα στην κορυφή των έργων τους. Ένα από τα έργα της Hadid που ολοκληρώθηκε μετά τον θάνατό της, η Πλατεία Ελευθερίας έχει εμπλουτίσει τη δημόσια σφαίρα της Λευκωσίας και έχει γίνει σήμα κατατεθέν, όχι μόνο για την Πρωτεύουσα, αλλά και για την Παγκόσμια Αρχιτεκτονική.